بعد از ارزیابی اولیه فرش غبارزدایی و خاک گیری فرش انجام می شود. این مرحله از نظر عملیاتی ساده ولی مهم می باشد. فرش در حین استفاده به مرور چرک و کثیف می شود. علاوه بر چرک ، خاک  ، گرد و غبار و آشغال های ریز به مرور به ساختار فرش وارد می شود که در اثر حرکات مکانیکی و راه رفتن به فرش نفوذ کرده و در ساختار آن فشرده می شود. اشاره می شود که تا حدود 79% از حجم کل چرک فرش ، ذرات خاک و گرد و غبار می باشد. چرک فرش در عملیات شستشو از فرش زدوده می شود ولی خاک ،گرد و غبار آشغال های ریز باید به صورت مکانیکی قبل از شستشو خارج شوند.

به طورکلی فرش باید به طور ادواری توسط جارو برقی و مکش تمیز شود تا غبارها و خاک هایی که در سطح فرش جمع می شوند از آن خارج شوند. از طرفی جاروبرقی و مکش مانع از نفوذ مواد خارجی به عمق فرش شود. در صورتی که غبار و خاک به عمق فرش نفوذ کرده باشد جاروبرقی به خوبی قادر نیست همه خاک ها و مواد خارجی را از فرش بیرون بکشد.

در صورتی که قبل از شستشو این مواد از فرش خارج نشود ، در اثر شستشو تنها بخش سطحی این مواد ممکن است از فرش خارج شود و بخش عمده آن به کمک آب و مواد شستشو دهنده به عمق و کف فرش نفوذ کرده و پس از خشک شدن تشکیل یک لایه خشک و سفت را می دهند که موجب صدمه به ساختار فرش می شود. این صدمه به خصوص در هنگام تا کردن فرش به منظور جابجایی و نگهداری جدی تر می شود. نخ ها به دلیل نفوذ خاک و غبار در آن قابلیت ازدیاد طول خود را تا حدود زیادی از دست می دهند و در اثر فشار ، کشیده شدن و تا شدن ، شکسته می شود. معمولاً این مشکل در شستشوی فرش به صورت خانگی در سطح وسیعی دیده می شود زیرا در بسیاری موارد در شستشوی خانگی ، فرش غبارزدایی نمی شود و فرش با کلیه خاک و غبار شسته می شود.

در امر زدودن غبار و خاک گیری فرش روش های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند.این روش ها از نظر نحوه کار به دو گروه دستی و ماشینی به شرح زیر تقسیم می شوند:

روش های دستی

1-پهن کردن فرش از پشت و قرار گرفتن در معرض ملایم ضربه

در صورتی که هدف کلی گرفتن خاک و غبار فرش باشد یکی از راه های ساده ، قرار دادن فرش از پشت بر روی زمین می باشد تا در معرض حرکات مکانیکی و راه رفتن قرار گیرد. این امر باعث می شود تا به تدریج خاک و گرد و غبار از ریشه فرش خارج شود. با توجه به میزان حرکات مکانیکی ، مواد به کندی از فرش خارج می شوند. چون خاک و گرد و غبار به سطح پرزها می آید فرش باید برگردانده شود و سپس با مکش گرد و خاک و غبار کشیده شود.

2-پهن کردن فرش به پشت و ضربه زدن به پشت آن

این روش ساده ترین و ابتدایی ترین روش غبارزدایی است. در این روش فرش در روی زمین به پشت خوابانده شده و از پشت به آن ضربه زده می شود. اشکال این روش این است که خاک ها و غبار ها به خوبی از فرش خارج نمی شود. از طرفی چون این مواد بر روی زمین ( در تماس با فرش ) می ریزد امکان برگشت آنها به فرش وجود دارد.

3-پهن کردن فرش به پشت در ارتفاع بر روی توری و ضربه به پشت آن

این روش مکمل روش قبلی است ولی دارای نتیجه مناسبی از نظر عدم بازگشت ذرات به فرش می باشد . در این روش فرش بر روی یک توری که در ارتفاع مناسبی از سطح زمین قرار داده شده و از پشت به آن ضربه وارد می شود.     ذرات گرد و غبار خاک از فرش در اثر ضربه خارج شده و به زمین می ریزد.

4-تکاندن فرش

در این روش معمولاً چهار گوشه فرش توسط افراد گرفته شده و با تکاندن آن ذرات از فرش خارج می شود. در بعضی موارد فرش را به سطح زمین می کوبند. در این روش بر خلاف دو روش قبل که فرش ثابت بوده و به آن ضربه وارد می شود، ذرات و خاک داخل فرش در اثر تکاندن آن خارج می شود. در این روش امکان صدمه دیدن ساختار فرش به خصوص در فرش های قدیمی بسیار زیاد می باشد. از طرفی این امکان وجود دارد تا تمیز شدن فرش بصورت یکدست و یکنواخت در کل سطح آن صورت نپذیرد. در این روش کیفیت کار تمیز شدن تا حدود زیادی به قدرت فیزیکی افراد وابسته است.

5-آویزان کردن فرش و ضربه زدن به پشت آن

در این روش فرش بر روی چوب یا طناب آویزان می شود و به پشت آن ضربه وارد می شود. با این کار به تدریج مواد از ساختار آن خارج می شود. این روش در صورتی که به درستی انجام شود و دارای نتیجه مناسبی از نظر خارج کردن خاک و غبار از فرش می باشد.

6-برس زدن فرش و استفاده از جاروبرقی

در این روش فرش از جهت خاب برس زده می شود تا خاک ها و غبار ها در ساختار فرش شل شده و پس از جدا شدن از ساختار نخ های خاب، توسط جاروبرقی مکش می شود. این روش گرچه کمکی برای خارج کردن خاک و غبار از عمق فرش است اما به خوبی روش هایی که با ضربه عمل می کنند، کارآیی ندارد. ولی در مورد فرش هایی که ضربه زدن به آنها موجب صدمه به آنها می شود مانند فرش های قدیمی و عتیقه و پوسیده مورد استفاده قرار می گیرد.

روش های ماشینی

1-ماشین غبار زدایی با روش ضربه زدن از پشت

فرش هایی که جهت شستشو به کارگاه های قالی شویی ارسال می گردند ابتدا به وسیله دستگاه های غبارگیری ، خاک و گرد و غباری که در بین نخ های پرز محبوس شده خارج می نمایند تا هنگام شستشو به صورت گل و لای راندمان تاثیر مواد شوینده را کاهش ندهد. در این نوع ماشین ها در ابتدا سطح فرش توسط برس هایی شانه می شود. با این کار خاک و غبار در ساختار فرش آزاد شده و سطح فرش از حالت نمدی خارج و پرزها بلند می شوند. در دستگاه های غبارگیری فرش به صورت عریض وارد شده و چندین فک که چرم های لاستیکی نسبتاً قطور به آنها وصل است با ضرباتی باقی گرد و غبار محبوس را پراکنده می نمایند.

در قدیم برای خروج گرد و غبار از ضربات چوب بهره می گرفتند که آن روش نیز معایبی داست، خستگی کارگر، پارگی فرش، پراکنده شدن گرد و غبار در فضا و آسیب به کارگر.

در جایگزینی استفاده از ضربات چوب با دستگاه غبارگیری ایده به کار رفته خوب بوده لیکن اگر بتوان دستگاه مکش برای پاکیزه نمودن هوای محیط کارگاه تعبیه نمود بازدهی کار بهتر می شود، همچنین بهره گیری از حس گرهای الکتریکی برای کنترل میزان ( قدرت) و دفعات ضربات مسلماً نتایج بهتری را خواهد داشت.

2-ماشین غبارزدایی با استفاده از حرکت دورانی

در این روش فرش ها در یک استوانه خوابیده توری قرار داده می شود و سپس محفظه شروع به حرکت می کند. گرد و غبار خاک در اثر ضربه به یکدیگر و حرکت مکانیکی به تدریج از ساختار فرش خارج می شود. این محفظه مانند مخزن ماشین لباسشویی در مقیاس بزرگ می باشد. با جابجا شدن فرش در مخزن گرد و غبار از لابلای توری فلزی دستگاه خارج می شود. به منظور جلوگیری از پخش شدن گرد و غبار و آلوده شدن محیط هوای اطراف دستگاه به همراه خاک و گرد و غبار با مکش قوی کشیده شده و از یک حوضچه آب عبور داده می شود. با این کار خاک ها در حوضچه آب ته نشین می شوند و آلودگی کمتری ایجاد می شود. آب حوضچه بعد از مدتی به دلیل مواد معلق و خاک زیاد در آن باید عوض شود.

باتوجه به اینکه در این روش از ضربه استفاده نمی شود و خارج شدن گرد و غبار به دلیل حرکات مکانیکی ناشی از غلتاندن و جابجایی فرش صورت می پذیرد.

به طورکلی در تمامی روش های مختلف ،شدت ضربه و طول زمانی که فرش تحت ضربات و حرکات مکانیکی قرار می گیرد، تحت تاثیر میزان کثیف بودن فرش ، عمر ، میزان پوسیدگی فرش ، ارتفاع پرز و استحکام ساختار فرش است.

در صورتی که این عوامل به خوبی ارزیابی نشوند در اثر ضربات وارده ممکن است فرش صدمات شدیدی ببیند.

بهترین روش در مورد فرش های حساس ،قدیمی ، آنتیک و ظریف برس کردن مرتب سطح آن ( برس با پرزهای طبیعی ) و سپس مکش مواد خارجی، گرد و غبار و خاک توسط جارو برقی می باشد.

3-غبارگیری با استفاده از هوای فشرده

در این روش با استفاده از هوای فشرده که به طور مستقسم به فرش اعمال می شود گرد و غبار ، خاک و ذرات خارجی در فرش از آن خارج می شود.

فرش ها را در سال چند بار باید بشوییم؟کم تر از یکبار یا بیشتر؟

شستشوی فرش در منزل